MEDRESELER! İLK OSMANLI MEDRESESİ

Hadîs-i Şerîf:

 “Allâhü Teâlâ’dan faydalı ilim isteyiniz. Fayda vermeyen ilimden Allâh’a sığınınız.” 

(Hadîs-i Şerîf, Sünen-i İbn-i Mâce)

Hicrî:6 Zilkâde 1434   •Fazilet Takvim

Osmanlı'nın İlk Medresesi

İLİM VE MEDENİYET MENBAI: MEDRESELER

İlk medrese M. 1010’da Nisâbur’da “İbn-i Fûrek” tarafından tesîs edilmiştir. Bundan sonra ilk inşâ edilen medrese İmâm Beyhakî tarafından “Medresetü Beyhakiyye” ismiyle inşâ edilendir. Medreseler beşinci asrın ortasına doğru süratle yayılarak, mükemmel bir hâle gelmişlerdir.

H. 457 (M.1065) senesinde Selçuklu Sultanı Melikşâh’ın vezîri Nizâmülmülk’ün tesîs edilip Ebû Saîd es-Sûfî’nin nezâret ettiği Dicle kenarında ki Nizâmülmülk medresesinin yüzlerce talebesi vardı. Talebenin her türlü ihtiyaçları meccanen karşılanıyordu. Hatta her bir talebeye hademe de tahsîs edilmişti. İslâm âleminde pek ehemmiyeti bulunan bu üniversitede Ebû İshâk Şîrâzî, İmâm Ebû Nasr Sabbâğ, Ebû’l-Kâsım Debûsî, İmâm-ı Gazâlî, Şâşî, Sühreverdî, Kemâleddîn Enbâri gibi büyük âlimler ders vermişler ve kendileri gibi nicelerini yetiştirmişlerdir.

Daha sonraki asırlarda da Nûreddîn Zengi, Salâhaddîn Eyyûbî gibi emîrler İslâm memleketlerinin her tarafında medreseler inşâ etmişlerdir.

İlk Osmanlı medresesi, Hicrî sekizinci asrın ortalarında (M.1331) Sultan Orhan tarafından İznik’te inşâ olunmuştur.

Sultan Fâtih İstanbul’u fethettiğinde bu belde-i tayyibeyi aynı zamanda bir ilim merkezi yaptı. İslâm beldelerinin her tarafından âlim ve hüner sâhibi nicelerini İstanbul’da topladı. Fâtih Câmii ve etrafındaki sekiz medrese ve tetimmeleri inşâ edildi. Bunu daha pek çok ilim yuvaları takîb etti. Medreseler bir kânun altına alındı ve gelişerek devletin sonuna kadar devam etti.

Kânûnî devrinde zamanın ihtiyâcına göre ordu ve halk için birçok tabîb, cerrâh ve mühendise ihtiyâc olunca Süleymâniye Câmii yanında bir tıb medresesi ile riyâzî (Aritmetik, Geometri ve Astronomi gibi) ilimler için dört büyük medrese ve eşsiz bir de Dârüşşifâ (Hastahane) inşâ edilmiştir. Dâhil medreselerinden tahsîlini tamamlayan talebeden bir kısmı Sahn-ı Semânda “ilâhiyyât, hikemiyyât, fıkıh, hukûk derslerini, diğer kısım da Süleymâniye medreseleri denilen medreselerde “tıb ve riyâziye” derslerini okurlardı. 

Hicrî:6 Zilkâde 1434   •Fazilet Takvim

Osmanlı Devleti'nin devrinde ilk medrese, Orhan Bey zamanında Orhan Gazi Medresesi olarak İznik'te kurulmuştur. Daha sonra Osmanlı Devleti'nin sınırları genişlemesiyle beraber Bursa ve Edirne başta olmak üzere pek çok şehirde medreseler açıldı. İstanbul'un fethinden sonra üst seviyedeki eğitim kurumları başkentte yoğunlaştı.

Medrese, Müslüman ülkelerde orta ve yüksek öğretimin yapıldığı eğitim kurumlarının genel adı. Medrese kelimesi Arapça ders (درس) kökünden gelir. Medreselerde ders verenlere müderris denir.

Türk İslam devletlerinde medrese geleneği Karahanlılar'la başlar. Ayrıca Karahanlılar medrese geleneği ile birlikte burslu öğrencilik sistemini başlatmışlardır.

Medreseler Selçuklular'la zirve yapar. En kapsamlı çok yönlü medreseleri Büyük Selçuklular açmıştır. Selçuklu veziri Nizamülmülk tarafından Bağdat'ta medreseler kurulmuştur. Budizm'deki dinsel eğitim kurumu Vihara'lardan etkilenilerek medreseler açılmıştır. İlk medreselerde ağırlıklı olarak Kuran, kıyas, icma, fıkıh, kelam gibi dini dersler okutulurken, Nizamiye medreselerinde hem pozitif bilimler hem de dini bilimler birlikte okutulmuştur. Bu eğitim sisteminde batinilik ve şiilikle fikri mücadele amaçlanmıştır.

Selçuklular Anadolu'ya geldikten sonra çeşitli şehirlerde çok sayıda medreseler inşa etmişlerdir. Anadolu'da açılan ilk medrese Danişment'liler döneminde Tokat Niksar'da açılan Yağbasan medresesi'dir.

"SİTEDEKİ KONU BAŞLIKLARINI GÖRMEK İÇİN TIKLAYINIZ"