SÜHEYL BİN AMR (R.A.)

Hadîs-i Şerîf, :  “Muhakkak insanlardan bazıları, hayrın anahtarları ve şerrin kilitleridir. İnsanlardan bazıları da şerrin anahtarları, hayrın kilitleridir.” (Sünen-i İbn-i Mâce)

Hicrî: 1 Cemâziyelâhir 1434   •Fazilet Takvim

Resûlullah’ın Nihayetsiz Mûcizelerinden: HZ. SÜHEYL BİN AMR (R.A.)

İslam tarihinin en büyük fethini hazırlayan Hudeybiye sulhnâmesini Kureyş namına imzalayan Süheyl bin Amr, Kureyş’in en belîğ ve hikmetli konuşan hatiplerindendir. Mekke’nin fethi sırasında Müslüman olmuş ve Resûl-i Ekrem (s.a.v.) tarafından kendisine Huneyn ganimet malından büyük bir hisse verilmiştir.

Müslüman olmadan önce Mekke’de Resûl-i Ekrem (s.a.v.) aleyhinde konuşur, propaganda yapardı. Bedir muharebesinde de Kureyş müşrikleri ile katılmış ve esir düşmüştü. Hz. Ömer bu fırsattan istifade ederek Resûl-i Ekrem'e (s.a.v.) “Yâ Resûlallâh! Müsaade ediniz de aleyhinizde söylediği sözlerin cezası olarak Süheyl’in iki ön dişlerini sökeyim; aleyhinizde bir daha konuşamasın.” dedi. Resûl-i Ekrem (s.a.v.):

“Yâ Ömer! Süheyl'i bırak!  Belki o bir gün gelir, bir hutbe irad eder de senin takdir ve şükranını kazanır,” buyurdu. Ve hakikaten Resûl-i Ekrem’in (s.a.v.) bu sözleri, âhirete irtihalinden sonra Arapların irtidadı; dinden dönmesi sırasında tahakkuk etti. Bu sırada Kureyş’in iman ve iradesi de Mekke’de sarsılmaya başlamıştı. Böyle dağdağalı bir zamanda imanına tam bağlı kalan Süheyl (r.a.) mühim bir halk karşısında beliğ bir hutbesinde hulâsaten şöyle dedi: “Ey Kureyşliler! Sakın siz iman edenlerin sonu, irtidat edenlerin de önü olmayınız! Vallahi bu İslam dini, güneşle ay gibi beşeriyeti nurlandırarak devam edip gidecektir.”

Mekke'nin fethi sırasında Müslüman olan Kureyşliler içinde Hz. Süheyl (r.a.) derecesinde metanet gösteren hiçbir kimse bulunmamıştır.

Aynı zamanda Hz. Süheyl (r.a.) Hazret-i Kur’ân’ın mukaddes huzurunda çok ince kalbli idi. Kur’ân-ı Kerîm’in okunması tesiriyle rengi sararır ve ağlardı.

Hz. Ömer'in hilafeti zamanında bütün akrabasıyla Şam’ın fethine iştirak etmiş, yakınlarının hemen hepsi de şehit olmuşlardır. Kendisi de Yermuk harbinde şehit düşmüş veya taûndan vefat etmiştir. Radıyallâhu anhüm. 

Hicrî: 1 Cemâziyelâhir 1434   •Fazilet Takvim

Süheyl bin Amr (r.a.)

Bedir Muharebesi’nde Müslümanlar, kendilerinden sayıca ve kuvvetçe üç misli çok olan müşriklere karşı mücadele etmiş ve zafere ulaşmıştı. Müşriklerin ileri gelenlerinin de dâhil olduğu çok sayıda ölünün yanında, düşmanlar birçok da esir bırakarak harp meydanını terk ediyorlardı. Bu esnada Sahabe’den Mâlik bin Duhşum (r.a.) birisini esir etmiş, Re­sû­lul­lah’ın (a.s.m.) huzuruna getirmişti. Ge­len esir hiddetli gözlerle Re­sû­lul­lah’ı (a.s.m.) ve etrafındakileri süzüyor ve ken­disini bekleyen akıbeti merak ediyordu.
Bu esir, müşriklerin ileri gelenlerinden, Müslümanlar aleyhine yaptığı tahrik edici konuşmalarıyla meşhur hatip Süheyl bin Amr idi. Orada bulunan Hz. Ömer (r.a.) hemen kılıcını çekip ortaya atılmış ve şöyle demişti:
“Ey Allah’ın Resûl’ü! Müsaade et, şu adamın dişlerini çekeyim de, bir daha si­zin aleyhinizde konuşmasın! Çünkü o, tesirli konuşmalarıyla Kureyş kâfirlerini aleyhimize teşvik ediyordu.”
Sevgili Peygamberimiz (a.s.m.) şöyle cevap verdi:
“Bırak onu, ey Ömer! Ümit edilir, o öyle bir makamda bulunur ki, seni de se­vindirir…”
Resûl-i Ekrem’in (a.s.m.) her sözüne bütün ruh ve canıyla bağlı olan ve bu sö­zün de bir gün gelip tahakkuk edeceğine inanan Hz. Ömer (r.a.), “Peki, ey Allah’ın Resûl’ü.” diyerek kılıcını kınına koydu ve boyun eğdi.[1]
Süheyl bin Amr sevinç içinde Re­sû­lul­lah’ın (a.s.m.) yanından ayrılıp birliğine doğru gitti.
Bu esnada Süheyl’in oğlu Abdullah da (r.a.) bir fırsatını bulup Müslümanların safına geçmişti. Abdullah (r.a.) ilk Müslümanlardandı. Müşriklerin zulüm ve işkencelerine dayanamayarak Habeşistan’a hicret eden ilk kafilenin içerisinde o da bulunuyordu. Ancak Habeşistan dönüşünde babası onu yanına almış ve İslamiyet’ten vazgeçmesi için, akla gelmez zulümlere maruz bırakmıştı. Abdullah artık işkencelere dayanamaz bir hâle gelmişti. Re­sû­lul­lah (a.s.m.) ona, Müslü­manlığını gizleyebileceğini ve İslamiyet’ten döndüğünü babasına söyleyebile­ceğini bildirdi. Abdullah, babasını “İslam’dan döndüğü” hususunda kandırmaya muvaffak oldu. Ancak imanında zerre kadar bir sarsılma olmamıştı. Bir an önce Re­sû­lul­lah’a (a.s.m.) kavuşmayı bekliyordu. Babasıyla birlikte Bedir Savaşı’na katıldı ve bir fırsatını bulup Müslümanların tarafına geçti. Artık saadetine diye­cek yoktu.[2]
Aradan yıllar geçti, müşriklerle Müslümanlar Hudeybiye’de tekrar karşı kar­şıya geldiler. Kureyş müşrikleri barış istiyorlardı. Gelen heyetin başında Sü­heyl bin Amr vardı.
Re­sû­lul­lah (a.s.m.), Süheyl’le uzun uzadıya konuştuktan sonra anlaşma şartla­rında muvafakata vardılar. Sıra anlaşma maddelerinin yazılmasına gelmişti. Kâtip, Hz. Ali (r.a.) idi. Re­sû­lul­lah (a.s.m.) emretti: “Yaz! Bismillâhirrahmânirrahim.” Süheyl hemen itiraz etti: “Biz bunu kabul etmiyoruz ki!” Re­sû­lul­lah (a.s.m.) “Öyleyse nasıl yazalım?” diye sordu. Süheyl “Bismike Allahümme” yazılacağını söyledi. Re­sû­lul­lah (a.s.m.) “Bu da güzeldir!” diyerek Hz. Ali’ye (r.a.) öyle yazılmasını emretti.
Anlaşma maddeleri yazıldıktan sonra sıra imzaya gelmişti. Peygamberimiz, Hz. Ali’ye, “Allah’ın Resûl’ü Muhammed ile Süheyl bin Amr’ın anlaşmaya varıp sulh oldukları, icabının taraflarca yerine getirilmesini kararlaştırıp imzaladığı maddelerdir.” şeklinde yazmasını emretti. Kureyş heyetinin başkanı Süheyl buna da itiraz etti: “Vallahi biz senin ger­çekten Allah’ın Resûl’ü olduğunu kabul edip tanımış olsaydık, Beytullah’ı ziya­retine mâni olmaz ve seninle çarpışmazdık!” Neticede “Muhammed bin Abdul­lah” diye yazıldı.
Geçen zaman içerisinde Süheyl bin Amr’ın küçük oğlu Ebû Cendel (r.a.) de İslamiyet’e girmiş ve babası onu da ağabeyi gibi zincire vurup bir yere hapset­mişti. Ancak Ebû Cendel bir yolunu bulup kaçtı ve tam Hudeybiye Barış Anlaş­ması’nın yapıldığı esnada ortaya çıkarak Re­sû­lul­lah’ın (a.s.m.) tarafına iltihak etmek istedi. Ancak anlaşmanın bir maddesi, Ebû Cendel’in Müslümanların tara­fına geçmesine mâni oluyordu.
Süheyl bin Amr, elleri zincirlerle bağlı olarak ortada duran oğlunu görünce çok şaşırdı ve hiddetle Re­sû­lul­lah’a (a.s.m.) şöyle dedi:
“İşte, barış anlaşması gereği bize geri vereceğin ilk kişi budur!”
Re­sû­lul­lah (a.s.m.), mahzun ve mükedder bir vaziyette bekleyen Ebû Cen­del’e baktı ve Süheyl’e dönüp şöyle dedi:
“Haydi bu seferlik bunu bana bağışla ve anlaşmayı imza et.”
Süheyl “Ben bunu asla kabul edemem!” diyerek reddetti.
Re­sû­lul­lah’ın (a.s.m.) şefkati, Ebû Cendel’i geri vermekle onu tekrar zulüm ve işkencenin içine atmaya müsaade etmiyordu. Ancak Re­sû­lul­lah anlaşma için söz vermişti ve geri vermediği takdirde Kureyş anlaşmayı feshedecekti. Bu an­laşmanın ileride tamamıyla Müslümanların lehine olacağını bilen Resûl-i Ek­rem (a.s.m.), Ebû Cendel’e döndü ve şöyle dedi:
“Biraz daha sabret! Biraz daha, maruz kaldıklarına göğüs ger. Allah sana bun­ların mükâfatını verecektir. Muhakkak ki, Allah sana ve yanında bulunan Müs­lümanlara bir ferahlık yaratacaktır. Onlara vermiş olduğunuz söze vefasızlık edemeyiz...”[3]
Yıllar yılları kovalamış ve nihayet Mekke Müslümanlar tarafından fethedil­mişti. Di­ğer Kureyş ileri gelenleri gibi Süheyl bin Amr da “yakalandığında öldü­rüle­cek­ler”den birisiydi. Oğlu Abdullah, Re­sû­lul­lah’a (a.s.m.) gelerek, babasına eman vermesi­ni ve affetmesini istedi. Re­sû­lul­lah (a.s.m.), iki fedakâr oğlunun hatırına Süheyl’e eman verip affetti. Abdullah sevinçle koşarak gidip, Süheyl’i gizlenmiş olduğu yerde bul­du ve müjdeyi verdi. Resûl-i Ekrem’in (a.s.m.) bu âlicenaplığı karşısında Süheyl he­men Kelime-i Şehadet getirerek Müslüman ol­du.
Süheyl bin Amr (r.a.), İslamiyet’e girdikten sonra canla başla İslam için çalış­maya başladı. Çok hassas kalpli ve ince ruhlu bir hâle geldi. Zaman zaman eski hayatını hatırlayıp ağlardı. Hele Kur’ân okunurken büsbütün dayanamaz, çok ağlardı. İbadetine fevkalade düşkün ve müttaki idi.
Siyer müellifi Vâkidi der ki: “Fetih günü Müslüman olanlardan, Süheyl bin Amr gibi İslamiyet’e sarılan başka birisi yoktur.”[4]
Süheyl’in (r.a.) oğlu Abdullah, Hicret’in 12. senesinde Yemâme Harbi’nde şehit düşmüştü. Hz. Ebû Bekir (r.a.), Süheyl bin Amr’ı teselliye geldi. Yıllar önce, Müslüman oluşundan dolayı oğullarına her türlü zulüm ve işkenceyi reva gören Süheyl bin Amr’ın, oğlunun şehadet haberi karşısında sözleri şu oldu:
“Keşke ben de şehit olsaydım!”[5]
Süheyl bin Amr (r.a.), Peygamberimizin (a.s.m.) vefatında Mekke’de bulunu­yordu. O sırada Kureyş içerisinde dinden dönme hareketleri başlamıştı. Kureyş halkını bir araya toplayarak veciz bir konuşma yaptı. Şöyle diyordu:
“Ey Kureyş halkı! En son İslamiyet’e giren ve ilk önce ondan dönen kimseler­den mi oluyoruz? Yemin ederim ki, bu din şarktan garba kadar uzanacak, her ta­rafı kaplayacaktır...”
Süheyl bin Amr oldukça uzun süren bu konuşmasıyla, Kureyş’ten bazılarının İslamiyet’ten dönmesini önlemişti. Böylece, Resûl-i Ekrem’in (a.s.m.) Bedir’de Hz. Ömer’e söylemiş olduğu söz tahakkuk etmiş ve Süheyl bin Amr, Hz. Ömer’in de sevineceği bir makama gelmiş oluyordu.
Peygamberimizin (a.s.m.) vefatından sonra Mekke’den ayrıldı ve cihat hiz­metlerine daha fazla katılabilmek için ailesiyle birlikte Şam’a gitti. Bir rivayete göre, Hicret’in 13. senesinde Yermuk’ta şehit oldu. Başka bir rivayete göre ise, Hicetin 18. senesinde taundan vefat etti…
Allah ondan razı olsun!

_____________________________________

[1]Üsdü’l-Gàbe, 2: 372; Mektûbât, s. 99.
[2]age., 3: 180-181.
[3]Müsned, 4: 325.
[4]Üsdü’l-Gàbe, 2: 371-373.
[5]age., 3: 180-181.

"SİTEDEKİ KONU BAŞLIKLARINI GÖRMEK İÇİN TIKLAYINIZ"